Suy thận, phổi tắc nghẽn vì hút thuốc lá điện tử từ năm 13 tuổi

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai), cho biết trường hợp nam thiếu niên 17 tuổi nhập viện ngày 26/10 là một trong các ca tổn thương do thuốc lá điện tử nặng nhất gần đây. Bệnh nhân được đưa đến trong tình trạng kích thích, co giật rồi hôn mê sâu. Ê-kip cấp cứu phải kiểm soát cơn co giật, đặt nội khí quản, thở máy và gây mê.

Điểm khác biệt của ca bệnh này là suy thận cấp xuất hiện sớm và tiến triển rất nhanh, khiến bệnh nhân phải lọc máu liên tục. Kết quả xét nghiệm mẫu thuốc lá điện tử do gia đình cung cấp cho thấy hai loại ma túy tổng hợp thế hệ mới MDMB-4en-PINACA và ADB-4en-PINACA – nhóm chất có độc tính mạnh, dễ gây rối loạn tri giác, co giật và suy đa tạng.

Khi tỉnh lại và được rút nội khí quản, nam sinh cho biết đã bắt đầu hút thuốc lá điện tử từ năm 13 tuổi, một năm sau chuyển sang hút kèm thuốc lá điếu và duy trì cả hai cho đến lúc nhập viện. Việc sử dụng liên tục trong nhiều năm khiến phổi của em bị tổn thương nặng.

Kết quả kiểm tra chức năng hô hấp ghi nhận rối loạn thông khí tắc nghẽn mức độ cao – tình trạng thường gặp ở người hút thuốc lâu năm, đường thở bị phù nề, xơ hóa và co thắt, gây hẹp không hồi phục. Đây là giai đoạn cuối của bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống và khó điều trị.

Theo TS.BS Nguyên, trường hợp này phản ánh xu hướng đáng lo: thuốc lá điện tử không chỉ dẫn đến nghiện nicotin mà còn trở thành “cửa ngõ” cho các chất ma túy tổng hợp. Với cơ chế pha trộn hương liệu, phụ gia và nicotin dạng không kích ứng, người dùng dễ hút nhiều hơn, ngộ độc nhanh hơn và mất khả năng kiểm soát. Thậm chí, nhiều loại thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng chứa hàm lượng nicotin cao hơn thuốc lá điếu truyền thống.

Trên thế giới, nhiều nghiên cứu cho thấy thuốc lá điện tử làm tăng đáng kể khả năng khởi đầu hút thuốc lá điếu ở thanh thiếu niên. Một phân tích 6.619 nghiên cứu tại châu Âu và Bắc Mỹ ghi nhận người hút thuốc lá điện tử có nguy cơ chuyển sang hút thuốc lá truyền thống cao hơn hẳn nhóm không sử dụng. Khảo sát tại Mỹ giai đoạn 2015–2017 trên hơn 52.000 học sinh cũng cho kết quả tương tự.

Tại Việt Nam, nghiên cứu năm 2009 ghi nhận khoảng 1,1 triệu người mắc bệnh hô hấp, trong đó phần lớn liên quan thuốc lá. Với dân số hiện đã đạt 100 triệu, số ca bệnh được dự báo lớn hơn nhiều. Thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, với số lượng hóa chất độc hại lớn hơn thuốc lá cũ, có thể tạo ra gánh nặng y tế nặng nề hơn trong tương lai.

Theo các chuyên gia, người duy nhất hưởng lợi từ thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng là nhà sản xuất và các nhóm kinh doanh liên quan. Trong khi đó, thiệt hại kinh tế từ thuốc lá truyền thống tại Việt Nam đã gấp 5 lần số thuế thu được, chưa kể khoảng 70.000 ca tử vong mỗi năm vì các bệnh liên quan. Với thuốc lá thế hệ mới, hậu quả được dự báo nghiêm trọng hơn do độc chất đa dạng và khó kiểm soát.

TS.BS Nguyên cho rằng năm 2025 là thời điểm bản lề với Việt Nam: hoặc cấm hoàn toàn thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, hoặc đánh mất cơ hội bảo vệ sức khỏe cộng đồng khỏi một “đại họa” trong nhiều thập kỷ tới. Nghị quyết 173/2024/QH15 của Quốc hội về việc cấm hai sản phẩm này được đánh giá là quyết sách quan trọng nhằm bảo vệ các thế hệ trẻ và giảm gánh nặng bệnh tật cho xã hội.

Ông nhấn mạnh, nếu không siết chặt quản lý và loại bỏ thuốc lá điện tử khỏi đời sống, hậu quả sẽ đến rất nhanh, để lại tác động lâu dài và khó khắc phục. Trường hợp cậu bé 17 tuổi suy thận, phổi bị tắc nghẽn nặng chính là lời cảnh báo rõ ràng nhất cho nguy cơ ấy.